کد مطلب:8797 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

چرا ديه انسان مقتول در ماههاي حرام دو برابر ميشود. آيا گناه قتل عمد و غير عمد مانند هم است يا تفاوت دارد؟

در كتابهاي فقهي و ماده 299 قانون مجازات اسلامي ذكر شده كه در ماههاي حرام، ديه از هر نوع كه باشد، يك سوم اضافه ميشود، نه اين كه دوبرابر و به صورت كامل اضافه شود.

افزايش مقدار ديه در ماههاي حرام، موضوعي است كه كتابهاي فهقي از آن تعبير به تغليظ ديه در ماههاي حرام ميكنند.

عادت عرب در زمان جاهليت اين بود كه در ماههاي حرام، به جهت تقدس و موقعيت خاص اين ماهها، دست از جنگ ميكشيد. در اين ماهها افراد و قبايل از جنگ آسوده ميشدند و هر كس جان و مالش در امان بود،(1) همچنين حرمت مكه را رعايت ميكردند(2)

حرمت ماههاي حرام و حرم مكه، در اسلام مورد تأييد قرار گرفت. در اهميت آن همين بس كه قرآن كريم در آيات متعددي به بحث از آن پرداخته است. در مورد حرمت حرم مكه نيز روايات فراواني وجود دارد.

در بعضي از منابع فقهي، علت تغليظ حكم ديه در ماههاي حرام، به سبب شكستن حرمت ماه حرام دانسته شده است، يعني اگر كسي مرتكب قتل يا... در يكي از ماههاي حرام ميشود، يك ديه به جهت خود شخص و ثلث آن به جهت شكستن حرمت ماه حرام بايد بپردازد.(3)

حكم فقهي و قانون در اين مورد، برگرفته از رواياتي است كه وارد شده است.

راوي ميگويد:

از امام صادق(ع)، در مورد ديه مردي كه در ماه حرام كشته شده است سؤال كردم، حضرت فرمود: ديه او كامل و ثلث آن است. (4)

اين روايت از حيث دلالت بسيار خوب است و از حيث سند هم معتبر است. با استفاده از اين روايت و روايات ديگري كه در اين باب هست، فقهاي شيعه اصل تغليظ ديه در ماههاي حرام را مسلم ميدانند.(5)

اما در مورد عمدي يا غير عمدي بودن قتل، از اقوال فقها به دست ميآيد كه اكثر قريب به اتفاق آنان، تغليظ را به صورت مطلق واجب دانستهاند. البته بعضي تصريح كردهاند كه در قتل خطايي نيز تغليظ جاري ميشود.(6)

آيت الله خويي (ره) تصريح ميفرمايند:

ديه قتل در ماه حرام، چه عمداً چه خطاءاً، ديه كامل و ثلث آن است و در اين زمينه هيچ اختلافي بين فقها نيست. (7)

به همين جهت، تغليظ ديهاي كه در ماده 299 قانون مجازات اسلامي ذكر شده شامل همه انواع قتل ميشود.(8)

پينوشتها:

1 - قانون ديات و مقتضيات زماني، مركز تحقيقات استراتژيك رياست جمهوري، ص 486.

2 - همان، ص 369.

3 - النهاية، سلسلة الينابيع الفقهيه، ص 121.

4 - وسائل الشيعه، ج 19، باب 3 از ابواب ديات النفس، ص 149، ح 1.

5 - قانون ديات و مقتضيات زمان، ص 501.

6 - قانون ديات و مقتضيات زمان، ص 508.

7 - مباني تكمله - المنهاج، ج 2، ص 200.

8 - محشّاي قانون مجازات اسلامي، ايرج گلدوزيان، ص 155.